Шүдний хатуу эдэд үүссэн цоорол даамжирч хөнөөлт нян бактери ба тэдгээрийн ялгаруулж буй хорт бодисууд шүдний доторх хөндийрүү нэвтэрч судас мэдрэлийн багц, зөөлөн эдийг гэмтээн үрэвсүүлэх ...

Бүх төрлийн шүдний дотор талд энгийн хүмүүс мэдрэл гэдгээр илүү сайн мэдэх шүдний зөөлөн эд буюу пульп оршдог. Пульп нь мэдрэлийн ширхэг ба бичил цусны судсаар баялаг зөөлөн эд юм.

Ийнхүү шүдний цөгц хэлбэржиж байх үе шатанд фторын хэрэглээний хэт их илүүдэл болох юм бол шүдний паалангийн гадна давхаргын хэлбэржилтэнд сөргөөр нөлөөлж шүдний паалангийн өнгө хувирч толботдог.

Шүд толботох өвчин гэдэг нь фторыг ихээр агуулсан ундны ус ба хүнсний бүтээгдэхүүнийг удаан хугацаагаар хэрэглэснээс бие махбод фтороор хорддог архаг, нутагшмал өвчин юм. Фторын нэгдэл нь хөрснөөс ургамалд шингэж, ургамал ба усаар хүн, малын биед орно. Шүдний хучуурын эрхтэн үүсч байх үед фтор нь цусаар дамжин энамелобластад нөлөөлснөөс паалан үүсэх үйл явц хямардаг. Фтор нь ферментийн эсрэг үйлчилдэг хор. Тэр нь фосфатазын идэвхийг бууруулснаар паалангийн эрдэсжилтийг алдагдуулдаг.

Фторыг шүдний гадна давхарга болох пааланг бэхжүүлэх зорилгоор шүдний эмчилгээнд өргөн хэрэглэдэг. Фтор нь цооролт үүсэхээс урьдчилан сэргийлдэг. Фторыг АНУ болон бусад олон орны хэрэглээний болон ундны усанд бага хэмжээгээр нэмэлтээр оруулж өгдөг.

Шүдний хатуу эдүүдэд үүссэн цоорлын хөндий даамжирч хөнөөлт нян бактери ба тэдгээрийн ялгаруулж буй хорт бодисууд шүдний доторх хөндийрүү нэвтэрч судас мэдрэлийн багц, зөөлөн эдийг гэмтээн үрэвсүүлэхийг зөөлцийн үрэвсэл буюу пульпит гэж нэрлэдэг.

Ихэнх хүмүүс шүдний өвдөлтийг тэвчихийн аргагүй, маш хэцүү өвдөлт гэж үздэг. Шүдний өвдөлт нь Шүд цоорох өвчний болон түүний хүндрэлүүдийн үед шүдний хатуу болон зөөлөн эдийн бүрэн бүтэн байдал алдагдсантай холбоотойгоор үүсдэг. Шүд цоорлын тодорхой үе үе шатуудад шүд нь халуун болон хүйтэн зүйлээс эсвэл хүчиллэг болон чихэрлэг зүйлээс шалтгаалан өвддөг. Шүдний өвдөлтийн шалтгаан болж буй хүчин зүйлийг арилгахад (амаа бүлээн усаар зайлах, өвчин намдаах эм хэрэглэх г.м) хэдийгээр өвдөлт намжах боловч түүний гол шалтгаан бүрэн арилдаггүй.

Шүд цоорох өвчин гэдэг нь шүдний хатуу эдийн эрдэсийн алдагдлын улмаас шүдний хатуу эд зөөлөрч, шүдэнд хөндий үүсэх эмгэг процессийг хэлнэ.

Тухайн шалтгаан болж буй шүдээр юм зажлах үед маш хүчтэй хатгаж өвддөг. Шүдэн дээр дарах хатуу юмаар шүргэх үед мөн хүчтэй өвдөнө. Гэвч шүд байнга өвдөхгүй бөгөөд тодорхой хугацаанд өвдөлтгүй байдаг. Антибиоток уух үед шүдний өвдөлт намжих бөгөөд зарим хүмүүст огт өвдөлтгүй болох нь ч бий.

Амны хөндийн шүлслэг орчин нь амны хөндийн төдийгүй эрхтэн тогтолцооны олон өвчнүүдийн мэдээллийг агуулдаг болохыг сүүлийн үеийн судалгаануудаар тогтоогоод байгаа билээ. Лос Анжежлес, Калифорний Их Сургуул (UCLA)-ийн судлаачид шүдний салбарт хэрэглэгдэх чихрийн шижин, хавдар зэрэг хор хөнөөл өндөртэй өвчнүүдийг эрт үе шатанд нь илрүүлэх чадвартай шүлсний сорил (saliva test)-ыг гарган авсанаа танилцууллаа.

Хүн амын дундах архи, спиртийн төрлийн ундааны хэрэглээ өндөр байгаа энэ үед New York University (NYU)-ийн Анагаахын сургуулийн судлаачид архины хэрэглээ амны хөндийн бичил биетний орчинд сөргөөр нөлөөлдөгийг баримтаар нотолсон судалгааны үр дүнг хэвлүүллээ.

Шүдний хатуу эдэд үүссэн цоорол даамжирч хөнөөлт нян бактери ба тэдгээрийн ялгаруулж буй хорт бодисууд шүдний доторх хөндийрүү нэвтэрч судас мэдрэлийн багц, зөөлөн эдийг гэмтээн үрэвсүүлэх эсвэл гадаад хүчин зүйлс, цочруулын улмаас шүдний зөөлөн эд цочирч гэмтсэний улмаас үүсэх үрэвсэлт өвчнийг шүдний зөөлцийн үрэвсэл буюу пульпит гэж нэрлэдэг. Шүдний зөөлц буюу pulp нь шүдний цөгцний хөндий болон сурвалжийн сувагт байрладаг. Зөөлц нь мэдрэлийн ширхэг, судас, тунгалгийн зангилаанаас бүрдэнэ. Хэрэв шүдний цоорлыг цаг тухайд нь бага байхад нь л эмчлүүлээгүй бол халдвар цааш дамжин шүдний хөндийд байх судас мэдрэлийн багцад халдварлан үрэвсүүлнэ.

Сүүлийн жилүүдэд сошиал медиагийн хөгжлийг дагаад хүмүүсийн дунд толгой эргэм эргэлзээтэй аль нь зөв нь мэдэгдэхгүй мэдээлэл тархах болсоны нэг нь фторын тухай ойлголт юм. Нэг талаар оо, сойз, амны хөндийн эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүний худалдааны компаниуд телевиз радиогоор өдөр бүр фтор агуулсан бүтээгдэхүүний ашиг тусын талаар сурталчилж байхад нөгөө талд сошиал медиа дээр фтор агуулсан оогоор шүдээ угаах нь эрүүл мэндэд хортой фторгүй оогоор угаах нь сайн гэсэн суртал ухуулга хүчтэй явж байгаа харагддаг. Энэ асуудал дээр мэргэжлийн үүднээс зөвлөгөө өгөхөд, фтор бол шүдний эрүүл мэндэд зайлшгүй чухал бодис юм.

Шүдний дахин эрдэсжилт гэдэг нь шүдний хатуу эдийг нөхөн сэргээх, засварлах биологийн процесс бөгөөд амны хөндийн орчинд өдөр тутам явагдаж байдаг. Энэхүү процесс нь шүдний гадна гардаргуугаас алдагдсан шүдний пааланг буцаан нөхөн сэргээх замаар шүд цоорох өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх маш чухал хүчин зүйл юм.

Шүдний гадаргууд үүссэн төрөл бүрийн хэмжээтэй цоорлууд нь шүд цоорох өвчин гэсэн ангилалд хамаарах бөгөөд энэ эмгэг өвчин нь зарим нэг тусгай нянгуудын хөнөөлт үйл ажиллагаанаас болж шүдний паалан гэмтсэнээр үүснэ.